Türkiye’deki vergi sistemi giderek daha adaletsiz hale geliyor. Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) üyesi diğer ekonomilerle karşılaştırıldığında, devletin zengin-fakir herkesten tüketimleri üzerinden aldığı KDV ve ÖTV gibi ‘dolaylı’ vergilerin toplam vergi gelirleri içindeki payında Türkiye ilk sırada geliyor.
Ekonomim’den Hilal Sarı’nın haberine göre Türkiye’de vergi sistemi zengine ve sermayeye çalışıyor. Verilere göre, gelir vergisi, kârlar ve sermaye gelirlerinden alınan “doğrudan” vergilerde Türkiye 2021 itibariyle sadece yüzde 5,5 gibi düşük bir oranla OECD sonuncusu. Bu ise Türkiye’de hükümetlerin iş dünyasını desteklerken, bütçe açıklarını kapatmak konusunda sermayesi ile para kazanabilen varlıklı birey ve şirketlerden ziyade, sıradan vatandaştan aldığı vergilerle kapatmayı tercih ettiği anlamına geliyor.
KDV ve ÖTV gibi dolaylı vergilerin, toplam vergi geliri içerisindeki payında ise Türkiye, OECD ülkeleri arasında ilk sırada.
OECD ortalaması yüzde 11,2, Türkiye’de 5,5
Son gelen KDV ve ÖTV artışlarında kamuoyundan gelen tepkilerin temelinde, Türkiye’deki vergi sisteminin varlıklı bireyler ve şirketler lehine adaletsiz olmasından kaynaklanıyor. OECD genelinde gelir, kâr ve sermaye gelirlerinden alınan vergilerin payı ortalama yüzde 11,2 düzeyinde. Türkiye için bu oran sadece yüzde 5,5 – başka bir deyişle OECD ortalamasının yarısının da altında.
Norveç’te, zengin birey ve şirketlerden alınan gelir, kâr ve sermaye gelirleri vergilendirilerek sağlanan doğrudan vergilerin payı OECD verilerine göre 2021 itibariyle yüzde 20,4 düzeyinde ve bu örgüt genelindeki en yüksek doğrudan vergi oranı. Bu da Norveç’i vergi sistemi en adil olan OECD ülkesi yapıyor. ABD’de ise vergilerin toplamdaki payı, 12,8 düzeyinde.
Bütçe gelirlerinin yüzde 29’u doğrudan vergi
Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın haziran ayı bütçe gerçekleşme raporuna göre merkezi toplam bütçe gelirlerinin (3.810.149 milyon TL) sadece yüzde 29,24’ü (1.114.132 milyon TL) doğrudan (varlıklı birey ve şirketlerden alınan) vergilerden oluşuyor. İlk yarıda bu doğrudan vergi gelirlerinin 495.040 milyon TL’si gelir vergisinden, 619.092 milyon TL’si ise kurumlar vergisinden elde edilmiş.
Bütçe gelirlerinin 65,63’ü ise (2.500.934 milyon TL) ekonomik durumuna bakılmaksızın herkesten aynı oranda alınan ve vergi sistemindeki payı arttıkça ‘adaletsiz bir vergi sistemi yaratan’ dolaylı vergilerden geliyor. Bu dolaylı vergilerin Ocak-Haziran 2023 dönemi için dağılımı ise şöyle: KDV (619.092 milyon TL), ÖTV (510.615 milyon TL), sigorta muameleleri (75.076 milyon TL), ithalde alınan KDV (931.406 milyon TL), damga vergisi (55.512 milyon TL), harçlar (105.225 milyon TL), diğer (204.008 milyon TL) dolaylı vergilerden oluşuyor. Vergi dışı gelirlerin de yüzde 5,5’lik bir payı var.
